Dernek Kapatma İşlemleri | Fesih ve Tasfiye Süreci

Derneklerin kapatılması olağanüstü haller dışında 3 şekilde mümkündür. Kendiliğinden fesih olması (infisah), mahkeme hükmü ve genel kurulda alınan karar ile kapatılması bu üç seçeneği oluşturur. Dernek kapatma işlemleri ve fesih sürecinin, dernek kurmaktan daha zor olduğunu bilmeniz gerekiyor. Tüzel kişilik derneğin tasfiye süreci tamamlanana kadar devam etmektir. Bu yazıda tüm dernek kapatma işlemlerini ve süreçlerini, aynı zamanda bu aşamalarda hangi tasfiye ve fesih sürecinin gerçekleşeceğini detaylı olarak inceleyeceğiz.

Genel kurul kararı ile dernek kapatma yönünde karar aldıysanız, direk yazı sonunda yer alan genel kurul ile kapatma ve tasfiye işlemlerine geçiniz. Zira mahkeme kararı ile kapatılan derneklerde, derneğin mal varlıkları en çok üyeye sahip olan aynı amaca sahip derneklere bırakılır. Kendi genel kurul kararınız ile kapatacağınız derneklerde, yönetim kurulu, kapatma kararı sonrası tasfiye kurulunu oluşturur. Şimdi dernek kapatma işlemleri ile ilgili tüm detayları sıralayalım.

Dernek Kapatma İşlemeleri

Derneğin fesih edilmesi yani sona ermesi ile ilgili 3 ana neden olur. Bu nedenlerin her birinde dernek kapatma işlemleri ve tasfiye süreci farklılık gösterir. Dernek fesih işlemlerini aşağıda yer alan seçeneklerden hangi ile uyuşuyorsanız, ona göre yapmanız gerekir.

Derneğin Kendiliğinden Sona Ermesi ( İnfisah)

Türk Medeni Kanununun 87. maddesine göre derneğin kendiliğinden kapatılması, kendi kendini fesih etmesi 6 durumda gerçekleşmektedir.

• Derneğin amacının gerçekleşmesi ya da gerçekleşmesinin imkansız olması: Örneğin; Cami yapım derneğinin kurulması ve cami yapıldıktan sonra bu derneğin amaçlarını gerçekleştirdiği için kendiliğinden fesih olması. Ya da tüzükte belirtildiği esasta, amaçlarını gerçekleştirmesinin imkansız hale gelmesi.
• Tüzükte süre belirtilmişse, bu sürenin dolması : Bazı dernekler belirli bir süre faal kalacaklarını tüzükte belirtebilir. Bu durumda süre sonunda infisah gerçekleşir.
• İlk genel kurulun kanunda ön görüldüğü süreçte ve usulde yapılamaması: Dernek kuruluşunun ilk 6 ayında genel kurul yapıp, en az 16 kişiyle yetkili organlarını oluşturması gerekir. Genel kurulu gerçekleştirmediği sürece dernek kendiliğinden fesih olacaktır.
• Derneğin borçlarını ödeyemeyecek (acze) duruma düşmesi: Derneğin belirli bir süre esasında düzenli olarak borçlarını ödemeyecek olmasıdır. İktisadi işletmesi olan dernekler  hakkında icra ve haciz işlemleri başlatılmış, ancak derneğin mal varlığı ve geliri bu borç kapatılamıyorsa, derneğin iflası yani feshi gerçekleşir.
• Yönetim kurulunun oluşturulmasının imkansız hale gelmesi (tüzüğe göre): Eğer yönetim kurulu geçici değil de, kalıcı olarak oluşturulamıyorsa, dernek kendiliğinden fesih olur. Burada kurul sayısının düşmesi ve üye alınamaması halleri örnek olarak gösterilebilir.
• Olağan Genel Kurulun Üst Üste 2 Kere Yapılamaması: Olağan genel kurulun tüzükte belirtildiği tarihte yapılması gerekir. Genel kurul toplantısı yapılması esaslarını daha önceki yazımızda belirttik. 1. toplantıda yeterli katılım sağlanmazsa, 2. toplantıda çoğunluk aranamaz. Ancak katılımcı sayısı yönetim kurulu üyelerinin sayısının 2 katından da az olamaz. Eğer bu durum gerçekleşirse, 2. genel kurul toplantısı da yapılamaz ve dernek kendiliğinden sona erer. Sulh Ceza Hakimliğinden kapatılmaya dönük tespit evrakı alınabilir.

Derneğin Mahkeme Kararı İle Kapatılması

Derneklerin anayasanın 33. maddesi ile dernekler kanunun 28. ve 30. maddede yer alan yasaklara uyulmaması kapsamında Cumhuriyet Başsavcılığının talebine istinaden mahkeme kararı ile kapatılabilir. Derneğin kapatılması aynı zamanda bir ilgilinin kanuna aykırılık yönünden savcılığa başvurmasıyla da gerçekleşebilir. Bu durumlar:

• Dernek Kuruluş Evraklarının Eksikliği: Daha önce oluşturmuş olduğumuz dernek kurmak başlıklı makalede, kuruluş evraklarının eksik olması durumunda ek 30 günlük süre verileceğinden bahsettik. Dernek tüzüğünden yer alan kanuna aykırılık ya da eksiklik giderilmezse, dava açılması için il mülki idare amirliği tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına başvurulur. Akabinde mahkeme kararı ile dernek kapatma işlemleri gerçekleştirilmiş olur.
• Dernek Amacının Ahlak ve Kanuna Aykırı Hale Gelmesi: Derneğin tüzüğünde ahlaki ve kanuni yönden herhangi bir sıkıntı olmayabilir. Ancak fiili olarak yapılan eylemler tüzükte yer alamsa bile kanuna ve ahlaka aykırı olmasından dolayı dernek hakkında Cumhuriyet savcısının isteğiyle, mahkeme fesih kararı verebilir.
• Suç Unsuru Oluşması Nedeniyle Kapatma : Dernekler kanununda yer alan suç unsuru oluşturan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi durumunda mahkeme tarafından kapatma kararı uygulanır. Bu maddelerde işlenecek olan suç unsurlarına göre kapatma kararı ile birlikte idari ve adli para cezaları kesilebilir. ( DK. 32/p ve 32/n)

Genel Kurul Kararı ile Dernek Kapatma

Dernek kapatma işlemleri için genel kurul yapılacaksa olağanüstü genel kurul çağrısı yapmanız gerekiyor. Bu toplantıda katılım ve feshi kararı alınabilmesi için 2/3 çoğunluğu aranır. Yönetim kurulunca almış olduğunuz fesih kararını, genel kurula katılmakla yetkili üyelere bildirirsiniz. Şimdi tüm bu aşamaları nasıl yapacağınızı anlatalım.

• Dernek fesih işlemi için yönetim kurulu olarak karar alınır. ( Derneğin Feshi İçin Yönetim Kurulu Karar Örneği )
• Genel kurul gündem belirtilerek dernek feshi için olağanüstü toplantıya çağrılır. ( Dernek Feshi Yönetim Kurulu Gündemi )
• Genel kurulda divan seçimi normal prosedürler, dernek kapatma kararı almak içinde 3’te 2 çoğunluk aranır. Genel kurul toplantısı normal prosedürlerde yapılır.
• Divan kurulu tarafından derneğin feshinin onaylandığına dair tutanak düzenlenir. ( Divan Kurulu Fesih Tutanağı Örneği )
• Genel kurul toplantısı, dernek kapatma işlemi için sonuç bildirimini DERBİS üzerinden 7 gün içinde yapmanız gerekiyor. Elektronik sisteme giriş yapamıyor olmanız halinde DERBİS işlemleri başlıklı yazı üzerindeki işlemler uygulanır.
• DERBİS üzerinden girmiş olduğunuz fesih bildiriminin çıktısına kaşe vurup, imza atınız.
• Fesih başvurusu yapabilmek için bir dilekçe düzenleyin. ( Dernek Fesih Dilekçesi Örneği )
• Tasfiye tutanağı oluşturulacak. Derneğe bağlı bugüne kadar kullanılmış olan defterlerin, banka hesaplarının, harcama kayıtlarının, tapu ve taşınmazların tespiti yapılıp tutanağa bağlanır. Herhangi bir mal varlığı bulunmayan ya da sıfırlanmış olarak tasfiyesi yapılacak olan tutanağın örneğini inceleyiniz. ( Dernek Tasfiye Tutanak Örneği )
• İl dernekler müdürlüğüne teslim edeceğiniz evraklar arasında, dernek feshi için yaptığınız genel kurula ait hazirun listesini de teslim ediniz.
• Genel kurul sonrası mevcut yönetim kurulu, tasfiye kurulu unvanını alır. Tasfiye kurulu tarafından dernek mal varlıklarının özgülleştirilmesi işlemi gerçekleştirilir. ( Borçların ve alacakların tahsil edilip sadeleştirilmesi)

Dernek Fesih ve Tasfiye İşlemleri

Dernek kapanış işlemleri ardından mal varlığının tasfiyesi yapılana kadar tüzel kişilik devam etmektedir. Kapanış işlemlerinin tamamlanabilmesi için mahkeme kararı ve genel kurul kararı olmak üzere 2 şekilde mal varlığının tasfiyesi mümkündür.

Mahkeme Kararı ile Tasfiye İşlemi

Mahkeme tarafından kapatılma kararı verilen derneğin, tasfiye işlemlerine ait hüküm Dernekler Kanunu 15. ve dernekler yönetmeliği 89. maddede açık bir şekilde belirtilmiştir. Tasfiyenin ne şekilde yapılacağı tüzükte belirtilmiş, ancak buna rağmen genel kurul toplanmamış ve karar alınmamışsa, tasfiye işlemi mahkeme tarafından yapılır. Derneğin kapatılma tarihinde aynı ilde bulunan ve aynı amacı taşıyan, en çok üyeye sahip olan derneğe mal varlığının devri mahkeme tarafından yapılır.

Eğer mahkeme kararı ile kapatmaya yönelik tüzükte yazdığı gibi tasfiye işlemini gerçekleştirecekseniz, 1 adet Sulh Hukuk Mahkemesi kararı ve dernek yönetimince alacağınız kapatma tutanağı derneğin feshi işlemi için yeterlidir.(Mahkeme Kararı ile Tasfiye Tutanağı Örneği )

Genel Kurul Tarafından Dernek Tasfiyesi

İki üst alt başlıkta yer alan genel kurul kararı ile dernek kapatma işlemi uygulanırsa, tasfiye kurulu tarafından mal varlığının tasfiyesi gerçekleştirilir. Bu aşamada dernek fesih kararı almadan önce dernek mal varlığını kendi kararınız ile devir etmeniz sıfırlamanız işlerinizi kolaylaştırabilir. 

Tüm malvarlığını devir ve tasfiyesini gerçekleştirene kadar derneğin tüzel kişiliği devam edecektir. Tasfiye süreci bittikten sonra ise dernekler müdürlüğü tarafından kütükten kaydınızı silinmesi gerçekleşir.

Dernek kapatma işlemi, fesih süreci ve tasfiye aşaması ile ilgili tüm detayları sizlere aktardık. Bu süreç sivil toplum gönüllüleri için oldukça yorucu olabilir. Elif KARATAŞ İdari Danışmanlık Hizmetleri olarak tüm dernek işlemleri sürecinde sizlerin yanında yer almaktayız.  Bilgi almak için yorumlar bölümünden ya da iletişim hatlarımız üzerinden bize ulaşabilirsiniz.